Sołectwo Racławówka położone jest wzdłuż dróg powiatowych: 1391R Zwięczyca-Racławówka-Iwierzyce, 1388R Zwięczyca-Racławówka-Trzciana, 1408R Boguchwała-Niechobrz. W 2023 r. sołectwo połączone jest bezpośrednio z drogą ekspresową S19.

Powierzchnia Sołectwa wynosi: 645,69 ha
Ludność: 1639 (2022)

Sołtys: Kazimiera Gajdek

Rada Sołecka:

• Wiesław Bać
• Hubert Stachowicz
• Małgorzata Kot
• Bogusław Depa
• Roman Gajdek
• Wojciech Rzucidło
• Aneta Pomykała-Rejment

Rys historyczny

Racławówka to miejscowość położona około 8 km w kierunku południowo-zachodnim od Rzeszowa. Należy do parafii Zabierzów i z tą parafią związane są jej dzieje. Pierwszy, potwierdzony źródłowo właściciel Racławówki, to Jan Pakosławic ze Stróżysk, któremu ziemie te nadał Kazimierz Wielki w 1354 r. Racławówka nie stanowiła wówczas odrębnej miejscowości, a była częścią Zabierzowa. Figuruje tak w "Liber conclusionum" kapituły przemyskiej z lat 1424-1439, w wykazie dochodów włości rzeszowskiej. To właśnie Zabierzów był najstarszą wsią na tym terenie.

Z czasem część kolonistów z Zabierzowa założyła okoliczne miejscowości: Topolówkę (Nosówkę), Racławówkę i Kielanówkę wchodzące później w skład parafii. Po śmierci Jana Pakosławica Racławówkę odziedziczyli jego synowie, którzy w latach 1437-1446 sprzedali wieś z sołectwem Mikołajowi z Piotraszówki (dzisiejsza Boguchwała). Następnie na początku XVI w. Racławówka, w bliżej nieznanych okolicznościach, znalazła się w składzie majętności rodziny Rzeszowskich, a następnie w latach 1589-1637 należała do Mikołaja Spytka Ligęzy, kasztelana czechowskiego i starosty żydanowskiego, męża Zofii Rzeszowskiej.

W tym czasie miały miejsce wydarzenia, które pozostawiły trwały ślad w funkcjonowaniu parafii. W 1594 r. Zabierzów włączono do dekanatu rzeszowskiego diecezji przemyskiej. W 1624 r. dotarli tu Tatarzy Budziaccy pod wodzą Kantymira Murzy. Przyszli oni od strony Zwięczycy przez Racławówkę i doszli do Kościoła w Zabierzowie, który spalili mimo bohaterskiej obrony ludności, pod dowództwem ówczesnego proboszcza Marcina Krzemińskiego. Na miejscu spalonego kościoła wybudowano zapewne drewnianą kaplicę, bo już w 1631 r. Mikołaj Spytek Ligęza ufundował szpital dla ubogich przy kościele parafialnym w Zabierzowie. Kaplica została zapewne spalona przez Szwedów lub żołnierzy Rakoczego, a nowy drewniany kościół poświęcono w 1666 r. Koszty budowy pokrył nowy właściciel, książę Jerzy Lubomirski, mąż Konstancji Ligęzianki. Obok kościoła wybudowano drewnianą plebanią i dzwonnicę. Z tego okresu istnieje pierwsza wzmianka na temat liczby ludności. W 1638 r. parafię zamieszkiwało 170 osób, z czego 60 mieszkało w Racławówce.

Po śmierci Ligęzy właścicielem Racławówki został Jerzy Sebastian Lubomirski wraz z żoną Konstancją Ligęzianką. Następnie ich syn Hieronim Augustyn, a później wnuk Jerzy Ignacy. Staraniem Lubomirskich wybudowano w Zabierzowie w latach 1719-1728 nowy murowany kościół. Został on konsekrowany 15 sierpnia 1728 r. przez biskupa Jędrzeja Pruskiego, o czym informuje tablica umieszczona przy ołtarzu głównym. Był to budynek jednonawowy w stylu barokowym. Stoi on do dziś, znacznie jednak rozbudowany w późniejszym czasie. Dane z 1721 r. informują, że parafię zamieszkiwało 149 osób. Z czego Racławówka liczyła 44 osoby.

Jerzy Ignacy Lubomirski zmarł w 1751 r. Już w 1753 r. jego syn Teodor Hieronim wydzierżawił Niechobrz, Zabierzów, Kielanówkę i Racławówkę Franciszkowi Moszczeńskiemu, kapitanowi Gwardii Konnej Koronnej, a w 1758 r. Józefowi Cieszanowskiemu, podstaroście grodzkiemu w Sanoku. Po śmierci Teodora Hieronima w 1761 r. jego dziedzicami zostali trzej małoletni synowie: Adolf, Jerzy i Franciszek. W ich imieniu majętnością administrowała babka, Joanna Lubomirska. Końcem XVIII w. właścicielem Racławówki był Jerzy Lubomirski. Z tego czasu znana jest liczba kmieci i zagrodników mieszkających w Racławówce oraz ich powinności względem dworu. Kmieci było 5, a zagrodników 7. W Racławówce mieszkali także chałupnicy (mieli chałupę ale nie mieli roli) i komornicy (nie mieli chałupy ani roli).

Liczba ludności w pierwszej połowie XIX w. wynosiła około 140 osób, a liczba chałup 22. Średnio w jednej chałupie mieszkało 7 osób, w tym przeciętnie 5-6 dzieci. Wszystkie domy zbudowane były z drewna. Biedniejsi chłopi posiadali zazwyczaj tylko małą chatkę z dobudowaną do niej komórką. Składała się ona z 3 pomieszczeń: izby, komory i sieni. Domy bogatszych gospodarzy miały osobne pomieszczenia dla rodziny i czeladzi. Umeblowanie stanowiły najczęściej łóżka z desek, prosta ława do siadania, stół, kilka stołków, półki na naczynia i drążek na ubrania. W zimie często wprowadzano do izby bydło. Nie wszystkie domy posiadały kominy, a jedna studnia służyła kilku gospodarstwom.

W XIX w. właścicielami Racławówki była rodzina Skrzyńskich, która zakupiła te ziemie od Lubomirskich. Franciszek Borgiasz Skrzyński posiadał także majątek w Zwięczycy gdzie mieszkał. Zmarł w 1814 r. pochowany, zgodnie z wolą wyrażoną w testamencie, w kościele zabierzowskim. Jego sukcesorami zostało trzech starszych synów: Feliks, Erazm i Ferdynand. W marcu 1817 r. zawarli oni umowę na mocy, której Niechobrz, Zabierzów i Racławówka przypadły Erazmowi. Był on, jak pisze autor "Kroniki parafialnej w Zgłobniu", dobrym katolikiem, dawał jałmużnę, był "sprawiedliwym i nieposzlakowanych obyczajów - był dobrym człowiekiem kościoła, dobrym obywatelem swojego kraju, dobrym panem dla poddanych swych i swojej służby, był dobrym sąsiadem". Dzięki jego staraniom i ówczesnego proboszcza, księdza Józefa Kujałowicza w 1831 roku powstał nowy cmentarz w Zabierzowie w odległości około 400 metrów od kościoła w kierunku Kielanówki.

Po śmierci Erazma w 1865 r. majątkiem zarządzał jego bratanek Stanisław Skrzyński, który cztery lata później sprzedał majątek baronowi Kronwald  z Trzciany, a ten przekazał swojej córce Irenie Dolańskiej jako wiano. Ostatnim właścicielem folwarku w Racławówce był Maurycy Straszewski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Stracił jednak majątek w 1900 r. wskutek prowadzenia doświadczalnej gospodarki polegającej na stosowaniu nowości nie dających korzyści. Majątek drogą licytacji przeszedł na ręce Krakowskiego Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń i uległ parcelacji.

W Racławówce powstał w latach osiemdziesiątych XIX w. pierwszy budynek szkolny. Był to budynek drewniany z kancelarią gminną. Wybudował go ówczesny wójt, Marcin Kalandyk, na gruncie otrzymanym na ten cel od dworu. Nie wiadomo, kto nauczał w szkole. Budynek ten znajdował się na miejscu, gdzie dziś stoi nowa szkoła podstawowa. Proboszczem był wówczas ksiądz Jan Gwoździowski, który z powodu choroby nie zajmował się jednak nauczaniem. Inicjatywę budowy nowej szkoły w Racławówce podjął dopiero nowy proboszcz, Marceli Sochański. I chociaż myśl o nowym budynku zrodziła się już w 1897 r., do budowy przystąpiono dopiero w 1905 r. Wówczas Franciszek Czudec i jego żona Jadwiga sprzedali parcelę położoną obok małej szkółki (16,70 m na 8,50 m) za cenę 300 złotych pod budowę nowej szkoły. Marcin i Wojciech Kalandyk odstąpili murowane gumno dworskie, kupione dla siebie, jako materiał na budowę szkoły. Prace murarskie wykonał Jan Brzóza z Głogowa, a ksiądz Sochański codziennie nadzorował budowę i prowadził kasę wraz z nowym wójtem, Józefem Książkiem. Całość kosztowała 11 494 korony 98 groszy. Większą część kredytów budowy pokrył Krajowy Fundusz Szkolny, a resztę dopłaciła gmina. Były to pieniądze zbierane od lat z myślą budowy szkoły. Marcin Kalandyk ofiarował kawałek swojego pola w celu poszerzenia drogi do szkoły. W roku 1906, po uroczystym nabożeństwie w kościele w Zabierzowie, ksiądz Sochański udał się z procesją, aby poświęcić nową szkołę. W uroczystości wziął udział inspektor szkolny Józef Zagrodzki. Pierwszym nauczycielem tej placówki był Stanisław Pańczyk, siostrzeniec księdza Sochańskiego. Nauczał on w Racławówce od 1902 do 1934 r. W budynku szkolnym mieściły się cztery klasy. Szkoła w Racławówce była jednoklasową szkołą ludową (liczba ta oznaczała liczbę nauczycieli uczących w szkole), w której nauczano religii, języka polskiego, rachunków, czytana, pisania, podstawowych wiadomości z historii i przyrody, śpiewu oraz gimnastyki chłopców i robót ręcznych dziewcząt. Nauka w szkole trwała 6 lat.

Na początku XX w. w Racławówce istniał sklep, kółko rolnicze, parafialna straż ogniowa, drużyna sanitarna dziewcząt, Trzeci Zakon Świętego Franciszka. Inicjatorem, a jednocześnie opiekunem i prezesem tych organizacji był ówczesny przoboszcz Zabierzowa, ksiądz Marceli Sochański.

W 1914 r. w spokojne życie parafii wkroczyła I wojna światowa. Jej mieszkańcy jako poddani austriaccy, znaleźli się po stronie państw centralnych. 27 lipca i 1 sierpnia 1914 r. odbyła się w parafii Zabierzów mobilizacja wszystkich roczników. Ponad 200 rezerwistów, przed wyruszeniem na front uczestniczyło w uroczystej mszy świętej. 5 sierpnia z Racławówki wyruszył szwadron Trzeciego Pułku Ułanów Obrony Krajowej z pieśnią "Serdeczna Matko" na ustach. Ksiądz Sochański przyjął od nich przysięgę. Wielu mieszkańców ogarnęła w tym czasie panika i zaczęli opuszczać domy, jednak wracali.

Na przełomie września i października przez Zabierzów przechodziły wojska rosyjskie. 7 października doszło do bitwy w Chmielniku, a w maju 1915 r. koło Czudca. Wycofująca się piechota rosyjska 11 maja dotarła do Zabierzowa, gdzie zatrzymała się na linii Nosówka-Kielanówka. Doszło w ten czas do bitwy, podczas której uszkodzono wieżę kościelną. Po 1918 r. Racławówka znalazła się w granicach województwa lwowskiego.

Podczas II wojny światowej Zabierzów i Racławówka znalazły się w granicach Generalnego Gubernatorstwa. Nauka odbywała się w szkołach po niemiecku, a świadectwa wydawano w języku polskim i niemieckim. Proboszcz parafii musiał się zwracać z prośbą do władz o pozwolenie zorganizowania pasterki.

Wiek XX przyniósł wiele zmian w życiu ludności Racławówki, co przedstawia kalendarium wsi po roku 1920:

• 1926 - pod kierunkiem ówczesnego wójta, Wiktora Moskwy z Niechobrza, zostało założone Kółko Rolnicze.
• 1928-1932 - został wybudowany budynek Kółka Rolniczego. W budynku tym mieściły się władze Gminy Racławówka, Policja Państwowa, sklep Kółka Rolniczego.
• 1933-1954 - Racławówka była siedzibą gminy zbiorowej. W skład ówczesnej gminy weszło 12 wsi: Racławówka, Nosówka, Kielanówka, Zwięczyca, Zarzecze, Boguchwała, Staroniwa, Niechobrz, Zglobień, Wola Zgłobieńska, Błędowa Zgłobieńska, a po 1947 roku Mogielnica.
• 1948 - otwarcie działalności Gminnej Biblioteki Publicznej w Racławówce, najstarszej w obecnej gminie.
• 1950-1951 - wieś została zelektryfikowana.
• 1951 - założono spółdzielnię produkcyjną "Przyszłość".
• 1956 - budowa dróg bitych w Racławówce "Doły" i "Zagrody".
• 1960 - w wyniku potężnego huraganu, został zniszczony strop i dach budynku szkolnego. Ówczesny kierownik szkoły Stanisław Róg podjął się odbudowy szkoły.
• 1965 - rozpoczęto budowę nowego mostu do Niechobrza.
• 1973-1976 - Racławówka stała się ponownie siedzibą władz gminy.
• 1973 - uroczyste otwarcie "Domu Ludowego", który został wybudowany w czynie społecznym przez mieszkańców wsi.
• 1976 - Racławówka stała się jedną z jedenastu sołectw Gminy Boguchwała.
• 1977 - pod kierunkiem Eugeniusza Gawła został zawiązany Społeczny Komitet Gazyfikacji wsi.
• 1978 - "Dom Ludowy" przejęła "Modextra-Rzeszów”.
• 1980 - położono nowy dywanik na drodze Zwięczyca-Racławówka-Niechobrz.
• 1984 - odbyły się pierwsze wybory do rady sołeckiej. Sołtysem została pani Joanna Chudzicka, która swój urząd sprawuje nadal. Przewodniczącym zaś Rady Sołeckiej pan Eugeniusz Gaweł.
• 1985 - oddano do użytku sieć gazową.
• 1985 - Przedsiębiorstwo Poszukiwania Nafty i Gazu podjęło prace poszukiwawcze na wzniesieniu 268 m n.p.m w Racławówce, co przyczyniło się do wydłużenia dywanika asfaltowego na "Dołach" o 1 km.
• 1986 - zbudowano kaplicę cmentarną w Zabierzowie. Budowę nadzorował ks. Stanisław Rejman.
• 1987 - po raz pierwszy autobus linii MPK nr 28 wyjechał z Rzeszowa przez Racławówkę do Zabierzowa i z Zabierzowa do Rzeszowa.
• 1988 - podjęto budowę linii telefonicznej.
• 1990 - wybudowano wzdłuż całej wsi oświetlenie uliczne.
• 1990 - zostaje oddana do użytku dla 200 gospodarstw sieć telefoniczna.
• 1991 - powołano Wiejski Ośrodek Kultury z Biblioteką, który pełnił rolę biblioteki i ośrodka kultury na wsi.
• 1992 -  powstają komitety: Kanalizacji Wsi i Komitet Rozbudowy Szkoły na czele z dyrektorem mgr Zdzisławem Grzebykiem.
• 1993 - rozpoczęto budowę nowego budynku plebani, którą nadzorował ks. Stanisław Rejman.
• 1994 - w wyniku kolejnych wyborów samorządowych Przewodniczącym Rady Sołeckiej zostaje p. Eugeniusz Gaweł, sołtysem Joanna Chudzicka, a radnym Rady Gminy w Boguchwale p. Stanisław Maciej.
• 1995 - odbyła się uroczysta Wojewódzka Inauguracja Roku Szkolnego w Szkole Podstawowej w Racławówce połączona z oddaniem do użytku uczniów i nauczycieli nowych pomieszczeń w szkole. Nadano szkole imię patronki M. Konopnickiej. Końcem roku, biblioteka publiczna zostaje przeniesiona do lokalu szkoły. W tym samym roku dzięki Wójtowi J. Gajdkowi zostało wykonane 150 m drogi asfaltowej od drogi powiatowej do bramy szkoły.
• 1996 - Szkole Podstawowej nadano sztandar. Z okazji 39-rocznicy święceń kapłańskich wielebnego ks. St. Rejmana, w kościele p.w. Wszystkich Świętych w Zabierzowie odbyła się uroczystość z udziałem księży z tego rocznika.
• 1997 - od 1.IX funkcję dyrektora szkoły pełni mgr Anna Kalandyk. Z inicjatywy Rady Sołeckiej dokonano utwardzenia dróg na Kielanówkę oraz koło szkoły. Końcem roku Wójt J. Gajdek przekazał 10 tyś zł. na remont wnętrza budynku Kółka Rolniczego.
• 1998 - biblioteki szkolna i publiczna działają w jednym lokalu spełniając funkcję biblioteki środowiskowej.
• 1999 - w wyniku wprowadzenia reformy oświaty w budynku szkolnym funkcjonuje szkoła podstawowa i gimnazjum jako dwie odrębne placówki.
• 2000 - dzięki staraniom radnego wsi p. St. Macieja wymieniono dach na budynku starej szkoły. Została wykonana kanalizacja na kwotę ponad 3,2 mln zł. Wykonano również oświetlenie uliczne przy drodze obok cmentarza w Zabierzowie.
• 2001 - wyremontowano generalnie pomieszczenia szkolne w starym budynku. W pomieszczeniach tych obecnie mieści się Gminna Biblioteka Publiczna, Gminne Centrum Informacji i Szkolna Biblioteka Multimedialna.
• 2002 - Ochotnicza Straż Pożarna obchodziła 100-lecie swego istnienia. Z tej okazji odbyła się uroczysta Msza Święta, a po niej pokazy strażackie i festyn. Wymiana ogrzewania z węglowego na gazowe oraz przerobienie okien na sali gimnastycznej w szkole w Racławówce.
• 2003 - wykonano remont drogi od Racławówka "Wieś" do Racławówka "Doły". Był to duży prezent od Rady Gminy i Wójta dla Radnego p. Stanisława Macieja, który w 2004 r. obchodzi 40-lecie nieprzerwanej pracy w Radach Narodowych. Odbyły się wybory samorządowe, w wyniku których sołtysem po raz kolejny zostaje p. Joanna Chudzicka. Radnymi wsi p. Stanisław Maciej i p. Stanisław Hardyl.
• 2005 - został utworzony Zespół Szkół w Racławówce. Stanowisko dyrektora objął mgr Andrzej Niedziałek, a zastępcą została mgr Celina Pondo. Otwarcie "Schroniska dla bezdomnych kobiet" Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta w budynku dawnego Domu Ludowego.
• 2006 - obchody 100-lecia szkoły, odbyła się uroczysta msza święta oraz występy dzieci z Zespołu Szkół.
• 2007 - 50-lecie kapłaństwa księdza kanonika Stanisława Rejmana. Dzięki ofiarności Andrzeja Świdra i Firmy "Greinplast" zostają wyremontowane pomieszczenia GOKiW-u. Uroczyste obchody 60-lecia działalności Koła Gospodyń Wiejskich w Racławówce.